Lễ cúng cầu mưa của người Ê-đê ở Đắk Lắk

Theo truyền thống, hàng năm vào mùa rẫy mới, sau khi đã dọn sạch rẫy, chỉ chờ mưa xuống là gieo hạt, người Ê-đê thường tổ chức lễ cúng cầu mưa. Đây là phong tục gắn liền với lễ nghi nông nghiệp để cầu một mùa rẫy mới mưa thuận gió hòa, bắp lúa đầy chòi, dưa bí đầy sàn, mọi nhà no đủ.

Khi các lễ vật đã được đã được bày biện đầy đủ, người dân tập trung xung quanh bãi đất trống cạnh bến nước buôn Păn Lăm, thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk, tiếng chiêng vang lên rộn ràng, ấy là khi lễ cúng cầu mưa chính thức được bắt đầu.

Nghi thức chọc lỗ, tra hạt và tưới nước để cầu mong mùa vụ mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu

Ông Y Sơn Rô (ama Djô), buôn trưởng buôn Păn Lăm cho biết, lễ cúng cầu mưa là một nghi lễ nông nghiệp truyền thống của người Êđê thường được tổ chức vào tháng 4 hàng năm khi mùa vụ gieo trồng mới bắt đầu. Lễ cúng có ý nghĩa cầu mong các thần ban cho nhiều lúa, hoa màu, cuộc sống no đủ, hạnh phúc.

"Lễ cúng này là để chúng tôi cầu chúc cho một năm yên lành, người dân được yên ấm. Chúng tôi cầu mong từ tháng 4 trời có mưa để bà con bắt đầu mùa vụ gieo trỉa lúa, ngô được tươi tốt, buôn làng được no đủ, phát triển hơn, đời sống bà con được ấm no hơn", ông Y Sơn Rô nói.

Sau khi lễ cúng kết thúc, mọi người cùng thưởng thức rượu cần, giao lưu văn nghệ

Để chuẩn bị cho lễ cúng cầu mưa, trước đó, người dân đã chọn một bãi đất sạch tượng trưng cho mảnh rẫy, tiến hành rào chẵn kỹ càng xung quanh. Ở giữa rẫy, người ta dựng cây nêu và một căn chòi hai tầng, tầng trên để thờ ông trời và bà trời, tầng dưới là kho lúa tượng trưng cho sự no đủ. Các dụng cụ lao động như cuốc, rìu, bồ cào, cây chọc lỗ được đặt cạnh chòi. Dưới chân chòi đặt tượng thần Ác - người xui khiến chim thú vào phá rẫy, làm mất mùa màng khiến dân làng phải sống trong cảnh đói nghèo.Những tượng hình con chuột, nhím, heo và tổ ong được bà con sắp đặt ở xung quanh rẫy.

Thầy cúng Y Ret Aliô, ở buôn Niêng 1, xã Ea Nuôl, huyện Buôn Đôn cho biết, xuất phát từ ý nghĩa tâm linh, mỗi lễ vật và vật dụng đều mang ý nghĩa nhất định và không thể thiếu trong quá trình làm lễ.

Hình người là tượng trưng cho các thần và ông trời bởi ngày xưa người Êđê quan niệm ông trời và các thần cai quản và giữ cho rừng cây được phát triển, nguồn nước được đủ đầy. Còn các con vật như chim, thú là loài vật phá hoại mùa màng, ăn phạm vào nông sản nên người dân phải săn bắt, đặt bẫy để bắt chúng. Xung quanh rẫy thì phải rào chắn kỹ càng để bảo vệ mùa màng khỏi các loại thú rừng phá hoại.

GM_PC_ARTICLE_NATIVE_ADS

Mâm lễ vật đặt phía trước chòi, tiếng chiêng nổi lên, thầy cúng đọc lời khấn cầu mưa xuống để người dân có nước trồng tỉa, lúa trổ nhiều bông, chắc hạt, mùa màng bội thu, lúa đầy bồ, đầy kho, mọi gia đình trong buôn được no đủ…

Tiếp đó, thầy cúng cầm bát rượu pha tiết heo vẩy vào các gùi lúa, công cụ lao động và vẩy xuống đất rẫy để mời các thần cùng dùng rượu với dân làng. Mọi người cùng reo hò, thể hiện sự đồng tình, quyết tâm bước vào mùa rẫy mới. Chiêng trống được tấu lên rộn ràng. Lúc này, bà con bắt đầu toả đi bắt tổ ong lấy mật và kiểm tra các bẫy đặt quanh rẫy, các chàng trai cầm khiên, giáo múa một vòng quanh rẫy và đi về nhà chòi phía dưới là thần ác bằng gỗ bị buộc vào một chân lều, chặt đầu thần Ác với ý nghĩa trừ tà ma, đuổi thần Ác đi nơi khác (vì thần ác làm cho lúa lép nên người dân tức giận). Cuối cùng, mọi người thực hiện nghi thức chọc lỗ, gieo hạt và tưới nước, kết thúc những nghi thức của Lễ cầu mưa.

GM_PC_ARTICLE_INPAGE_BANNER

Dự nghi lễ truyền thống sau hơn 40 năm gần như bị quên lãng, không được tổ chức trong buôn, bà H Lơm Niê (amí Chinh), ở buôn Păn Lăm chia sẻ, bà cảm thấy rất vui mừng khi được xem lại một phong tục có từ khi bà còn nhỏ tuổi. Đây cũng là dịp để các con cháu bà được tận mắt chứng kiến lại phong tục của ông cha.

Tiếng chiêng trống không thể thiếu trong các nghi lễ, lễ cúng của người Ê-đê

"Ngày xưa còn nhỏ, tôi có nhiều dịp được dự lễ nhưng phải đến 40 năm rồi không có cơ hội được dự lễ như thế này nữa. Bây giờ được chứng kiến lại, tôi thấy rất vui mừng, được xem lại truyền thống phong tục của dân tộc mình. Hy vọng sau này, năm sau, năm sau nữa lại được tổ chức như thế này để nhắc nhớ mọi người dân, nhất là thế hệ trẻ về những phong tục đẹp của ông bà truyền lại", bà H Lơm Niê nói.

Sau khi nghi lễ cầu mưa ở bến nước kết thúc, mọi người di chuyển về nhà chủ bến nước làm lễ cúng sức khỏe cho chủ bến nước và bắt đầu phần hội, uống rượu cần, giao lưu văn nghệ, diễn tấu nhạc cụ. Đây cũng là dịp để người Êđê nhắc nhở con cháu về một nghi lễ độc đáo, chứa đựng giá trị nhân văn sâu sắc của dân tộc.

Người Êđê quan niệm, sau một lễ cầu mưa mà có một trận mưa xuống, thì được coi là một niềm may mắn, cả buôn sẽ làm lễ ăn mừng trận mưa đầu mùa và làm lễ cầu mưa tiếp./.